مهارت خود آگاهی

مقدمه:

مهارت خود آگاهی یکی از مهم ترین عواملی که به انسان کمک می کند زندگی خوب و موفقی داشته باشد، این است که خود را بشناسد احساس خوبی درمورد خود داشته باشد و از آنچه که هست، شاد و راضی باشد. مهارت خودآگاهی یکی از مهارت های زندگی است. این مهارت به فرد کمک می کند تا بتواند شناخت بیشتری نسبت به خود، خصوصیات، نیازها، خواسته ها، اهداف و نقاط ضعف و قوت، احساسات، ارزش و هویت خود داشته باشد. مطالعات انجام شده نشان می دهد که ضعف در خودآگاهی با بسیاری از بیماری ها و آسیب های روانی – اجتماعی همراه است. از جمله مشکلات روانی- اجتماعی مرتبط با خودآگاهی ضعیف می توان به افسردگی، اضطراب، احساس حقارت، اعتماد به نفس پایین، مشکلات ارتباطی، احساس تنهایی، سؤمصرف مواد، فرار و… اشاره کرد. ازاین رو کسب مهارت خودآگاهی برای پیشگیری از انواع مشکلات فوق بسیار مهم است.

یکی از مؤلفه های مهم خودآگاهی عزت نفس است. عزت نفس چیزی نیست که مانند یک مهارت آموخته شود بلکه عزت نفس پیامد مجموعه ای از عوامل فردی، اجتماعی و خانوادگی است. عزت نفس به احساس ارزشمندی مشخص اشاره دارد که تحت تأثیر عوامل عملکرد، موفقیت ها ، توانایی ها، ظاهر شخصی و قاوت های افراد مهم است( ریزنر، ۱۹۸۲).

مهارت های خودآگاهی شامل موارد زیر است:

۱-       مهارت خود ارزیابی

۲-      مهارت شناسایی نقاط قوت و ضعف خود

۳-      مهارت های تفکر مثبت

۴-      مهارت های ایجاد خود انگاره و تصویر تن مثبت

ویژگی های افرادی که خود را می شناسند عبارتند از:

۱-       خصوصیات مثبت و توانایی و استعداد های خود را می خصوصیات منفی و نقاط ضعف خود ار می شناسند، می پذیرند و در جهت اصلاح آنها تلاش می کنند.

۲-      موفقیت ها و شکست های خود را می شناسند، به موفقیت ها یشان افتخار می کنند و از شکست هایشان درس می گیرند.

۳-      به خود و دیگران احترام می گذارند.

۴-      برای رسیدن به اهداف خود تلاش می کنند.

۵-      مسئولیت اعمال و رفتار خود را می پذیرند.

مؤلفه های خودآگاهی عبارتند از:

–         شناخت احساسات و خود پنداره

–         عزت نفس و احساس ارزشمندی

–         هویت و هویت یابی

فواید خودآگاهی:

مهارت خودآگاهی به شما کمک می کند تا بتوانید:

۱-       احساسات خود را شناسایی کنید، از آنها آگاه شده و این احساسات را کنترل کنید. ناتوانی در کنترل احساسات می تواند به بزهکاری، اعتیاد، خشنوت، درگیری با دیگران بدرفتاری، و خشنونت با دیگران و به خصوص با کودکان و نوجوانان بیانجامد.

۲-      به نقاط ضعف و قوت خود آگاه شده و با تکیه بر نقاط قوت، نقاط ضعف خود را کاهش دهید. آگاهی از نقاط ضعف باعث می شود که فرد با استفاده از این آگاهی بتواند تسلط بیشتری بر خود داشته باشد.

۳-      از نیازهای خود آگاه شوید و از مسیر های سالم ، به رفع نیازهای خود بپردازید. با شناخت نیازهای خود می توانید راه و روش بهتری برای مقابله با نیازهای خود بیابید.

۴-      اهداف واقع بینانه ای برای زندگی خود تعیین کنید. به این ترتیب از دنبال کردن اهداف بسیار ایده آل، تخیلی و کمال گرایانه دوری گزینید. تنظیم اهداف غیر واقع بینانه باعث بزهکاری، ناکامی، خشم و خشنوت، خودکشی، بی بندوباری و نظایر آن می شود.

بتوانید از ملاک های ارزشمندی خویش آگاه شده و ارزش خود را در زندگی بیابید. به این ترتیب،  از دنبال کردن شناسند و به آنها افتخار می کنند.

۱-       ارزش های کاذب خودداری نموده و با رضایت و آرامش بیشتری زندگی خود را طی کنید.

۲-      فرآیند هویت یابی خود را به طور سالمی به انجام برسانید. دست یابی و کسب یک هویت سالم باعث می شود زندگی بزرگسالی بر پایه های قوی و محجکمی بنا شود.

همدلی

همدلی یک مهارت و توانایی است و مانند هر توانایی دیگر نیاز به آموزش، تمرین و تجربه دارد. همدلی به فرد این امکان را می دهد که بتواند احساسات و حالاتی را در دیگری بفهمد که تا کنون تجربه نکرده است.

همدلی باعث می شود که ازسطح خودمان فراتر رفته و دیگران را عمیق تر درک نماییم به این ترتیب همدلی قدرت و ظرفیت درک انسان ها را افزایش می دهد.

موانع همدلی عبارتند از:

۱- انتقاد                         ۲- برچسب زدن

۳- تشخیص گذاری          ۴- ستایش همراه با ارزیابی

۵- نصیحت کردن          ۶- اغراق کردن یا بزرگ کردن مشکل

۷-بی اهمیت و کوچک کردن مشکل    ۸   -به رخ کشیدن و مقایسه کردن۹          – سرزنش کردن

مهم ترین روش های همدلی عبارتند از:

۱-گوش کردن فعال                ۲- بازپردازی

۳-انعکاس احساسات              ۴- انعکاس محتوا یا معانی

۵- تمرکز بر کلمات احساسی    ۶- مشاهده زبان بدن

۷-توجه به محتوای کلی پیام

۸-پرسیدن این سؤال از خود که”  اگر من چنین وضعیتی را تجربه می کردم چه احساسی داشتم؟”

شناسایی و کنترل احساسات:

یکی از مهم ترین اجزای مهارت خودآگاهی ، شناخت احساسات است. ناتوانی در شناخت احساسات مشکل شایعی است. عده ای به غلط فکر می کنند احساسات موضوع بی اهمیتی است و نباید به آن توجه کرد و به همین دلیل توجهی به احساسات خود نمی کنند و از آنها نا آگاهند. این ناآگاهی از احساسات خود باعث می شود این افراد در زندگی خود دچار مشکل شوند. بنابراین شناخت احساسات خود و عوامل برانگیزاننده آنها، تأثیر این احساسات بر دیگران از مؤلفه های اساسی مهارت خودآگاهی محسوب می شود.

 

 

خودپنداره

احساسی که هرکس در باره خود دارد نقش مهمی در سلامت روانی او دارد. به احساسی که هر فرد درباره خود دارد، خود پنداره می گویند. خود پنداره یعنی اینکه ما خودمان را چگونه می بینیم، یعنی تصویر یا برداشتی که هر کس از خودش دارد، طرز برداشت ما از خودمان تا حد زیادی به وسیله تجارب گذشته ما ( موفقیت ها و شکست های ما) و آنچه دیگران درباره ما فکر می کنند، شکل می گیرد.

اهمیت خودپنداره

دلیل اهمیت خود پنداره آن است که اولاً برداشتی که هر کس از خودش دارد بر رفتار و عمل او تأثیر می گذارد، به عنوان مثال دانشجویی که فکر می کند در درسی خوب است زحمت بیشتری می کشد و معمولاً نیز در این درس نمره بهتری می گیرد. انسان ها معمولاً آن گونه عمل می کنند که فکر می کنند هستند.

دلیل دوم مهم بودن خودپنداره بر احساس شما از خودتان نیز تأثیر می گذارد. کسانی که احساس خوبی درباره خودشان دارند در مقایسه با کسانی که نگرش منفی به دیگران دارند، از اعتماد به نفس و رضایت بیشتری برخوردارند، افراد موفق تری هستند، و کمتر احتمال دارد که به سراغ سیگار، مواد و سایر رفتارهای پرخطر بروند.

چگونه می توان خود پنداره خود را اصلاح کرد؟

برای اصلاح خودپنداره و عزت نفس خود چند کار می توان انجام داد: نخست اینکه فرد هیچ گاه پس از یک یا دو تجربه بد، خودپنداره منفی نسازد. دوم اینکه اوضاع را بررسی کند، به هر اندازه که می تواند به طور واقع بینانه تر به خود نگاه کنید و نقاط قوت و ضعف خود را بشناسد. سوم سعی کند نقاط ضعف را اصلاح کند. فرد با تعیین اهداف خاص و رسیدن به آنها می تواند خودپنداره را تغییر دهد( هویت ۱۹۹).

«مهارت خودآگاهی »

خودآگاهی چیست؟ «خودآگاهی» توانایی شناخت خود و آگاهی از خصوصیات، نقاط ضعف و قوّت، خواسته‌ها، ترسها و انزجارهاست. برای اکثر ما توصیف ویژگی‌های اخلاقی و رفتاری خود برای دیگران، کار سخت و دشواری می‌باشد.به عنوان مثال ممکن است پاسخ به این سوال که چه کسی هستیم، سخت و دشوار باشد.

• اکثر ما فقط در مورد ویژگی‌های کلی و عمومی خود از جمله سن، جنس، نام خانوادگی، تحصیلات، وضعیت شغلی و … خود صحبت می‌کنیم و از ویژگی‌های شخصیتی و رفتاری خود اطلاعات کافی و مناسبی نداریم.
• به عنوان مثال: نمی‌دانیم که چه کارهایی را خوب می‌توانیم انجام دهیم؟ چه ویژگی‌های اخلاقی خوب و مثبتی داریم؟ به چه علت مهربان هستیم؟ چه ویژگی‌های منفی اخلاقی داریم.
• رشد خودآگاهی به فرد کمک می‌کند تا دریابد تحت استرس قرار دارد یا نه و این معمولاً پیش شرط ضروری روابط اجتماعی و روابط بین فردی موثر و همدلانه‌ است.
• به طور کلی در مهارت خودآگاهی می‌آموزیم که:
  • با تکیه بر نقاط قوت خود برای بهبود نقاط ضعف خود تلاش کنیم. آگاهی از نقاط ضعف باعث می‌شود که فرد با استفاده از این آگاهی بتواند تسلط بیشتری بر خود داشته باشد.
  •  احساسات خود را بشناسیم. چون فردی که از احساسات خود آگاه می‌شود می‌تواند آنها را کنترل کند. ناتوانی در کنترل و مهار احساسات می‌تواند به اعتیاد، خشونت و … بیانجامد.
  •  از نیازهای خود اطلاع پیدا کنیم و یاد بگیریم که از مسیرهای سالم نیازهای خود را مرتفع سازیم.
  • در زندگی خود اهداف واقعی را دنبال نماییم و از دنبال کردن اهداف غیرواقعی، تخیلی و کمال‌گرایانه پرهیز کنیم. چرا که اهداف غیر‌واقع بینانه باعث ناکامی و به تبع آن خشم و خشونت می‌شود.
  • در نهایت خودآگاهی باعث ارزشمندی ما می‌شود و به ما کمک می‌کند تا دنبال ارزشهای واقعی به جای ارزشهای کاذب باشیم و رضایت کافی از زندگی داشته باشیم.

شناخت احساسات:

یکی از اجزای مهم مهارت خودآگاهی «شناخت احساسات» است.

• از عوامل مهمی که به ما کمک می‌کند زندگی خوب و موفق داشته باشیم این است که خود را بشناسیم، احساس خوبی در مورد خود داشته باشیم و از کسی که هستیم، شاد و راضی باشیم.
• فکر می‌کنید کسی که احساس خوبی نسبت به خود دارد چه ویژگی‌هایی دارد؟ تعدادی از ویژگی های چنین فردی به شرح ذیل است:
• خصوصیات مثبت، توانایی‌ها و استعدادهای خود را می‌شناسد و به آن‌‌ها افتخار می‌کند.
•  خصوصیات منفی و نقاط ضعف خود را می‌شناسد، می‌پذیرد و سعی می‌کند آن‌ها را اصلاح نماید.
•  موفقیتها و شکستهای خود را می‌شناسد و می‌پذیرد.
•  به خود و دیگران احترام می‌گذارد. برای رسیدن به اهداف خود تلاش می‌کند.
•  شما چه احساسی در مورد خود دارید؟ آیا از کسی که هستید، شاد و راضی هستید و احساس خوبی در مورد خود دارید؟
•  آیا تا بحال شده فکر کنید دیگران از شما بهتر هستند و دوست داشته باشید ای کاش جای آنها بودید؟
  برخی اوقات افرادی که به ما نزدیک هستند بیش از خود ما راجع به نکات قوت و آنچه که ما را منحصر به فرد می‌سازد می‌دانند. بنابراین برای پی بردن به خصوصیات مثبت خود بهتر است فعالیت زیر را انجام دهید.

برادر یا خواهر ————– ————– ————–	یکی از والدین ————– ————– ————–	خودم ————– ————– ————–
یک استاد ————– ————– ————–	نام خود را بنویسید ————– ————– ————–	یک بزرگسال ————– ————– ————–
یک همکلاسی دختر ————– ————– ————–	یک همکلاسی پسر ————– ————– ————–	یک هم‌اتاقی ————– ————– ————–

 

•  در جدول زیر در خانه مرکزی نام خود را در فضای خالی بنویسید.
•  در خانه «خودم» سه خصوصیات را که در مورد خود می‌پسندید یادداشت نمایند.
•  از گروههای زیر (حداقل چهار نفر را بیابید که شما را به خوبی می‌شناسد)، بخواهید سه خصوصیت را که شما می‌پسندید نام ببرند. سپس پاسخهای آنها را در خانه‌های مربوط بنویسید. حالا بیندیشید:
  •  از پی بردن به اینکه افراد چه خصوصیاتی را در شما می‌پسندند چه احساسی پیدا می‌کنید؟
  • آیا به نکات قوتی در خود پی برده‌اید که از آن اطلاع نداشتید؟
  •  آیا موردی وجود داشت که هیچ‌کس به نقطه قوتی که خود آن را مهم می‌پندارید اشاره‌ای نکرده باشد و شما از آن احساس ناامیدی کرده باشید؟
  • چگونه می‌توان دیگران را از این نقطه قوت آگاه ساخت؟
  •  آیا موردی وجود داشت که در آن بیش از یک نفر به یک خصوصیت مثبت شما اشاره کرده باشد؟
  •  و در نهایت به این سوال پاسخ دهید کسی که احساس خوبی نسبت به خود دارد در مورد خود چطور فکر می‌کند و چگونه رفتار می‌کند.

علاوه بر شناخت خصوصیات مثبت، شناخت نقاط ضعف خود نیز در آگاهی ما نقش مؤثری ایفا می‌کند.
شناخت نقاط منفی خود، پذیرش آنها و تلاش برای اصلاح آنها نیز می‌تواند احساس خوبی در ما بوجود آورد.
همه ما ممکن است یکسری خصوصیات منفی داشته باشیم و یا در انجام بعضی از کارها و یا دروس ضعیف باشیم.
…اگر به جای اینکه به خاطر این نقاط ضعف خود را سرزنش کنیم و یا خود را آدم بد و بی‌استعدادی بدانیم سعی کنیم آن‌ها را تغییر داده و یا اصلاح کنیم، آن وقت این نقاط ضعف تبدیل به خصوصیات مثبت و نقاط قوت می‌شود و احساس خیلی خوبی نسبت به خود پیدا می‌کنیم، آنگاه از کسی که هستیم شاد و راضی می‌شویم.
در جدول زیر ۳ مورد از خصوصیات منفی و یا کارهایی که در آن‌ها ضعیف هستید، بنویسید. سپس اضافه کنید که چطور می‌توانید آن‌ها را تغییر دهید و یا اصلاح کنید و اگر چنین کاری انجام دهید چه احساسی در مورد خود پیدا خواهید کرد.

نقاط ضعف من	نحوه اصلاح آن	نوع احساس پس از اصلاح

هوش هیجانی:          

 

• یکی دیگر از اجزای مهم مهارت خودآگاهی، پی بردن به«هوش هیجانی» خود می‌باشد. به راستی هوش هیجانی چیست؟
• هوش هیجانی عبارت است : از توانایی شما برای اکتساب و به کار گیری دانش به دست آمده از احساسات خودتان و احساسات دیگران به منظور دستیابی به موفقیت بیشتر و بهره‌مندی از زندگی کاملتر.
• رسیدن به چنین هوشی دارای مراحل زیر می‌باشد:
  • آگاهی از احساسات خود
  • کنترل و اعمال مدیریت بر احساسات به ویژه احساسات دلتنگ‌کننده.
  • خودانگیختگی یا داشتن منبع حمایت درونی
  • همدلی یا درک احساسات و علایق دیگران و احترام گذاردن به تفاوتهای موجود در احساسات افراد نسبت به پدیده‌های مختلف.
  • کنترل روابط

«اثرات سودمند هوش هیجانی بر اشخاص»

• • خودارزیابی و خودآگاهی.
  • شناخت نقاط قوت و حوزه‌های پیشرفت.
  • افزایش قابلیت و توانمندی‌های اجتماعی.
  • مهارت در کسب آرامش و اعتماد به نفس

• افرادی که هوش هیجانی بالایی دارند دارای« تفکر واگر» هستند، یعنی نسبت به نظرات دیگران بی‌تفاوت نبوده بلکه آن‌ها را مورد بررسی قرار می‌دهند و با استدلال آنها را می‌پذیرند، یا رد می‌کنند و یا در صورت لزوم موارد ترمیمی به آن‌ها اضافه می‌نمایند.
• این افراد دارای ویژگی « خودسامانگری» هستند یعنی، به ارزیابی توانایی‌های خود در مجموعه انسانی، گروهی و سازمانی می‌پردازند و طی آن جایگاه خود را براساس نقش‌هایی که ایفا می‌کنند ترسیم می‌نمایند که برای تحقق آن، ساماندهی روابط اجتماعی از اهمیت خاص برخوردار است.
  تجربه نشان داده که هرگز توانمندی‌های افراد در کنج انزوا و عزلت به فعل در نیامده و عینی نمی‌شود.
• گروه، اجتماع و همنوعان بستر مناسبی هستند که طی یک فرایند بازخوردی، رفتار افراد را شکل و جهت می دهند.

عزت نفس:

• از اجزای مهم دیگر خودآگاهی « عزت نفس» یا اعتماد به نفس می‌باشد. عزت نفس کلید اصلی بهداشت روان است.
• عزت نفس منوط به میزان احترام و ارزشی است که فرد برای خود قائل است. چنانچه قضاوت ما نسبت به ارزشهایی که داریم مثبت باشد دارای عزت نفس مثبت و چنانچه قضاوت ما منفی باشد دارای عزت نفس ضعیفی هستیم.
• برای بالا بردن عزت نفس خود سعی کنید.
  • روابط اجتماعی خود را گسترش دهید و با دوستان زیادی ارتباط برقرار کنید.
  • با خانواده خود ارتباط گرم و مستمر داشته باشید.
  • اهداف کوتاه‌مدت، میان‌مدت و بلندمدت را به گونه‌ای طراحی کنید که بتوانید به آنها دسترسی پیدا کنید.
  • نقاط ضعف خود را بعد از شناسایی برطرف کنید و به شناسایی نقاط قوت خود بپردازید.
  • هرگز خود را با دیگران مقایسه نکنید چون این ارزیابی منطقی نخواهد بود.
  • خویشتن پذیر باشید. یعنی، احساس غرور نمائید.
  • مثبت فکر کنید و همیشه سعی کنید نیمه پرلیوان را ببینید.
  • افرادی را بیابید که بتوانید از آنها چیزی بیاموزید.
  • اتفاقات ناخوشایند زندگی خود را بپذیرید.
  • بر عادات ناپسند خود غلبه نمایید.
  • از هیچ چیز نترسید، چون ترس از موانع اعتماد به نفس است.
  • خود را به دیگران وابسته نکنید و حتی المقدور به دیگران کمک کنید.
  • همه را ببخشید. روح خود را آزاد کنید، نفرت را به دل راه ندهید.

 

خودآگاهی       

خودآگاهی چیست؟ انواع آگاهی از خودچیست ؟فواید آگاهی از خود چیست و چگونه به ما کمک می کند تا شناخت بیشتری نسبت به خود پیدا کنیم؟ ویژگی های افراد خود آگاه چیست؟

خودآگاهی یعنی شناخت نقاط ضعف و قوت، خواست ها، ترس، نیازها، تمایلات و رغبت های خود است. یعنی اینکه فرد از خود چه برداشتی دارد و چه احساسی از این برداشتهای خود پیدا می کند.

خودآگاهی مهارتی است که به ما کمک می کند تصور درستی از خود داشته باشیم و با تعمق نسبت به خود، به تمام ویژگی های فردی خود بنگریم و خود را بهتر بشناسیم، از حقوق و مسئولیتهای خود آگاه باشیم و تصمیم بگیریم چگونه باشیم و از کسی که هستیم شاد و راضی باشیم.

آگاهی از خود انواع مختلفی دارد:

* خود اجتماعی
* خود واقعی
* خود فیزیکی
* خود جنسیتی
* خود معنوی
* خود آرمانی

افراد خود آگاه دارای ویژگی‌های هستند که عبارتند از:   

ارزش قائل شدن برای خود و دیگران و دوری کردن از تحقیر و سرزنش خود و دیگران، روحیه مثبت اندیشی و مشارکت و همکاری، روحیه انتقاد پذیری و آگاهی و دفاع از ارزشها و اعتقاد خود، استقبال از مشورت کردن با دیگران و افراد صاحب نظر، مقاومت در مقابل فشارها و ضربه های روانی و اجتماعی، احساس خشنودی و رضایت خاطر از زندگی.

مهارت خودآگاهی به ما می‌آموزد که در زندگی چگونه رفتار کنیم تا موفق تر و شادتر باشیم:   

با تکیه برنقاط قوت برای بهبود نقاط ضعف خود تلاش کنیم. آگاهی از نقاط ضعف باعث می شود تا فرد تسلط بیشتری بر خود داشته باشد. شناخت نقاط ضعف، اشتباهات و نارضایتی ها اولین قدم در جهت تغییر است.

از نیازهای خود اطلاع داشته باشیم و بتوانیم از مسیر سالم نیازهای خود را برآورده کنیم.

آگاهی از احساسات خود کمک می کند تا بتوانیم بهتر احساسات خود را کنترل کنیم. و در جهت رفع احساسات منفی خود اقدامات موثری انجام دهیم.

در زندگی اهداف واقعی را دنبال کنیم و از دنبال کردن اهداف غیرواقعی و تخیلی دوری کنیم. زیرا این گونه اهداف موجب سرخوردگی و ناکامی در زندگی شخصی ما می شود.  پیگیری اهداف ارزشمند زندگی موجب شادکامی و سلامت روان فرد می شود.

همچنین برخی ویژگی ها مانند غرور و خودبزرگ بینی، توقعات و انتظارات بیش از حد، کمال طلبی و تمامیت خواهی موانع خودآگاهی محسوب می شوند. زیرا انسان با این ویژگی ها سعی در رسیدن به همه چیز دارد و هیچ گاه رضایت کافی را از خود  بدست نمی آورد و این افکار موجب اختلال در موفقیت او می شود. با شناسایی عوامل مخل خودآگاهی و موفقیت می توان آنها را از بین برد و مسیر مثبت اندیشی و شکوفایی را برای خود بوجود آورد.

در نهایت آگاهی از خود موجب می شود، تا ما به توانمندی و نقاط مثبت خود احاطه داشته باشیم. کسب مهارتهای خود آگاهی منشاء رفتارهای سازنده، مسئولانه و مفید است. تا بتوانیم به طور واقع بینانه محدودیتها، کاستی ها و ناتوانیهای خود را ببینم و آنها را به عنوان قسمتی از خود بپذیریم. قبول اشتباهات و یادگیری از آن یکی دیگر از نکاتی است که باعث افزایش عزت نفس و توانمندی فرد است.

 

مهارت خودآگاهی چیست؟

یکی از مهم‌ترین مهارت‌های زندگی، مهارت خودآگاهی است. آیا تا به حال از خودتان پرسیده‌اید «من کیستم؟» به نظر دیگران چگونه آدمی‌ام؟ برای اینکه به این سوالات جواب بدهیم باید خودآگاهی داشته باشیم. خودآگاهییعنی اینکه چگونه به خودمان نگاه می‌کنیم و بر اساس این نگاه چه احساسی داریم. نوع خود آگاهی رضایت یا نارضایتی از خودمان و زندگیمان است.

خودآگاهی ۵ جز دارد:
1)شناخت صفات خودمان
2)شناخت توانایی‌ها، استعدادها و پیشرفت‌هایمان
3)شناخت افکار، باورها و ارزش‌هایمان
4)تصویر واقع‌بینانه از خودمان

۵)احساس رضایتمندی و نارضایتمندی از خودم و زندگی خودم.

اگر افراد بتوانند در مورد کارهایشان، فعالانه تصمبم بگیرند و جوانب مختلف انتخاب‌ها را بررسی کنند و پیامد هر انتخاب را ارزیابی کنند مسلما در سطح بالاتری از سلامت روانی‌اند. تصمیم‌گیری‌های غیر منطقی و نادرست باعث اضطراب و افسردگی می‌شود.

یکی از عوامل مهمی که به ما کمک می‌کند زندگی خوب و موفق داشته باشیم این است که خود را بشناسیم و احساس خوبی در مورد خودمان داشته باشیم و از آنچه هستیم شاد و راضی باشیم. حتما کسانی رو دیده‌اید که می‌گویند اگر می‌توانستند از اول شروع کنند، سعی می‌کردند شغل دیگری انتخاب کنند، یا کس دیگری را به عنوان همسر انتخاب می‌کردند. چه چیز باعث شده هم اکنون در شغلی باشند یا با همسری زندگی کنند که هیچ میلی به آن ندارند؟

بسیار مهم است که انسان در انتخاب‌های زندگی‌اش شناخت عمیقی از خود با تمام ابعاد آن داشته باشد. هر اندازه درباره استعداد، علایقمان بیشتر بدانیم بهتر می‌توانیم به فعالیت‌هایی روی آوریم که با تیپ شخصیتی ما سازگارترند. انتخاب‌هایی که با ساختار شخصیتی ما منطبق نباشد مشکلات زیادی برای ما ایجاد می‌کنند که گاه جبران‌ناپذیرند. برخی افراد احساس و شناخت درستی از هویت خود ندارند و نمی‌دانند چه ارزش‌هایی برایشان مفید است، نیازهایشان کدام است، چگونه نیاز دیگران را برطرف کنند و برطرف ساختن نیاز چه کسی برایشان مهم‌تر است. نداشتن هویت معین و ایجاد احساس ناخوشایند از خود، اغلب ریشه در دوران کودکی دارد که به فرد اجازه داده نشده است به خویشتن تعریف شده ای برسد. اگر برداشتی که از خودمان داریم نامشخص باشد به قضاوت‌های خودمان نمیتوانیم اعتماد کنیم در صورتیکه روی خودمان حساب کنیم و تصمیم بگیریم هیچوقت مجبور نخواهیم بود به تصمیم‌گیری دیگران متکی شویم و از زاویه دید آنها عمل کنیم.

موانع مهارت خودآگاهی:

برخی باورهای غلط مانند «همیشه اینطور بودم، من چنین هستم، دست خودم نیست، ذات من اینطور است، بخت و اقبال من چنین بود و…» مانع شناخت خود است حتی به نوعی دچار نوعی درماندگی آموخته شده میکند یعنی در حالتی کاملا منفعلانه ،افسردگی و ناکامی را تجربه می‌کنیم. بعبارت دیگر فرد نه تنها بر مسایل خود کنترلی ندارد فایده‌ای هم نمی‌بیند تا برای اصلاح وضع موجود تلاش کند. این مشکلات نیست که ما را از پای در می‌آورد ،شیوه حل مشکلات مهم است، کسانی که علت مشکلات را از بیرون می‌بینند هرگز تغییر نمی‌کنند. اگر واقعا خواهان این هستیم که بطور موثر از عهده مشکلات خود بر آییم باید انتظاراتی معقول و واقع گرایانه از خودمان داشته باشیم، بدون اطمینان به قدرت درونی خود نمی‌توانیم زندگی شاد و موفقی داشته باشیم.

تمرین‌های کسب مهارت خود آگاهی:

•  فرصتی فراهم کنیم به خود فکر کنیم و از خود سوال کنیم که من کیستم؟
•  انسان‌ها همانگونه که فکر میکنند زندگی می‌کنند؛ پس مثبت فکر کنیم. نباید همیشه به فکر پیروزی بود باید به فکر قدرتمند شدن بود ، زباله‌های فکری را باید دور ریخت.
• عواملی که باعث نگرانی و اضطراب ما می‌شوند را شناسایی کنیم و با الویت‌بندی آنها را رفع کنیم.
•  نقایص و معایب رفتاریمان را شناسایی نموده و در صدد رفع آن بر آییم.
•  سعی کنیم تصویری توانا و موفق از خود داشته باشیم.